zaterdag 7 maart 2015

Barbara Stratzmann en haar 53 kinderen

1498, Bönnigheim

In Bönnigheim in de huidige Duitse deelstaat Baden-Württemberg (even ten zuiden van de stad Heilbronn) leefde aan het einde van de 15e eeuw de vrouw die wel doorgaat voor de kinderrijkste vrouw van Duitsland. Zij heette Barbara Stratzmann (ca. 1448-1503), geboren Schmotzer, de vrouw van Adam Stratzmann (+1504). In de volksmond werd Barbara ook wel "Die Schmotzerin" genoemd. In 1498 deed zij voor stadsschrijver Friedrich Deumling haar verhaal waaruit bleek dat zij maar liefst 53 kinderen had gebaard. Opvallend is dat in alle contemporaine bronnen geen van de auteurs aan het verhaal lijkt te twijfelen, waaruit je bijna wel moet concluderen dat het verhaal geen verzinsel was.

Die 53 kinderen zouden volgens het verhaal van Barbara het resultaat zijn geweest van 29 zwangerschappen, verdeeld over één zevenling, één zesling, vier drielingen, vijf tweelingen en 18 eenlingen. Géén van de kinderen werd ouder dan 7 jaar en bij de meeste meerlingen was er sprake van vroeg- en doodgeboorten. Met zulke aantallen moet Barbara welhaast de hele tijd zwanger zijn geweest en het is een wonder dat ze al die bevallingen overleefde. Tegenwoordig denken medici die zich buigen over het raadsel van de moeder met de 53 kinderen dat Barbara mogelijk een dubbele baarmoeder had.

Toen keizer Maximiliaan I van Habsburg (1459-1519) in 1509 tijdens een van zijn reizen in de buurt van Bönnigheim kwam en het verhaal van Barbara en de 53 kinderen hoorde wilde hij het niet geloven. Hij gaf een van zijn stafleden de opdracht om een en ander te onderzoeken en deze bevestigde later dat het verhaal op waarheid berustte.



In de Sint Cyriakuskerk van Bönnigheim kan nog steeds een altaarstuk worden bewonderd dat tussen 1505 en 1509 is gemaakt. Dit schilderij in olieverf en tempera op houtpaneel toont aan de bovenkant de heilige familie en op de onderste helft aan de linkerkant Adam Stratzmann met zijn 38 zonen en rechts Barbara met haar 15 dochters.

Bronnen:
- Journal für Fertilität und Reproduktion, 1999-3 (Oostenrijk), p.p. 22-33: Die Kinderreichste Frau Deutschlands, door C. Lauritzen en G. Göretzlehrer
- http://de.wikipedia.org/wiki/Cyriakuskirche_(Bönnigheim)
- Die Welt, artikel 9 mei 2007: Das Rätsel um die Mutter von 53 Kindern

vrijdag 6 maart 2015

Stratmann & Meyer Cakes Fabrik

1884, Bielefeld

Bij het opruimen van het huis van mijn moeder in het Limburgse Eijsden vond ik een koekblik van de firma Stratmann & Meyer, Bielefelder Cakes u. Biscuit Fabrik. Mijn moeder zal het blik ooit op een rommelmarkt hebben gekocht. Het blik was voor haar niet alleen leuk omdat de naam Stratmann er op staat, het aardige is juist de combinatie met de naam Meyer. Mijn oma heette namelijk Sibijlla Meijers, waardoor op één koekblik de namen van allebei de schoonouders van mijn moeder in licht gewijzigde vorm samenkomen.



Ik wilde natuurlijk graag meer weten over deze bijna-naamgenoten, maar dat bleek meer voeten in de aarde te hebben dan verwacht. Wel vond ik al gauw dat de firma Stratmann und Meyer in 1884 in Bielefeld is opgericht door twee heren die naar die namen luisterden. De voedingsmiddelenindustrie had in die contreien de wind toen kennelijk aardig in de rug, want niet veel later werd eveneens in Bielefeld een fabriek van bakpoeder opgericht door de bekende apotheker Dr. August Oetker (1862-1918). De heren Oetker, Stratmann en Meyer moeten elkaar wel hebben gekend, via de Kamer van Koophandel of de plaatselijke herensociëteit.

Over de oprichters van Stratmann und Meyer kon ik in eerste instantie maar geen nadere gegevens vinden. Wel dat de fabriek in de August Bebel Strasse in Bielefeld rond 1900 bijna vijfhonderd werknemers had, de merknaam SUM voerde (naar de beginletters van de ondernemingsnaam), later werd verkocht aan een andere onderneming en in 1991 naar Saksen in de zogenaamde ‘Neue Bundesländer’ verhuisde waar de loonkosten lager waren. Ook dat men in de nationalistische periode vóór de Eerste Wereldoorlog een prijsvraag had uitgeschreven voor een betere Duitse aanduiding voor het onwenselijk Engelse ‘cake’. De keuze viel uiteindelijk op het goed-Duitse ‘Knusperchen’.



Maar waar ik ook zocht, géén informatie over Stratmann en Meyer. Totdat niet aflatend zoeken leidde tot de ontdekking dat de directeur van het Historisches Museum Bielefeld luistert naar de naam Wilhelm Stratmann. ‘Als die me niet kan helpen, weet ik het ook niet meer’, was de onmiddellijke gedachte. Een vliegende kraai vangt altijd wat. Zijn telefoonnummer was snel achterhaald. Hij bleek geen familie van de koekenbakker en op verzoek stelde ik mijn vragen vervolgens per e-mail. Niet veel later informeerde Wilhelm me over zijn naamgenoot.

Een van de twee oprichters van Stratmann und Meyer heette Heinrich Stratmann.
Heinrich Stratmann werd geboren op 13 maart 1856 in Buer, nu een deel van het stadje Melle (halverwege Bielefeld en Osnabrück), als zoon van 'Schlachtermeister' Friedrich Wilhelm Stratmann en Henriette Karoline Diekmann, en is overleden op 11 december 1940 in Bielefeld.
Heinrich Stratmann trouwde op 2 mei 1885 in Hameln (inderdaad het Hamelen van de rattenvanger, 35 km ten oosten van Bielefeld) met Emilie Helene Johanne Amalie Raapke, geboren op 12 augustus 1862 in Hameln, overleden op 11 augustus 1936 in Bielefeld. Heinrich en Emilie hadden die kinderen:
  • Paul Stratmann, geb. 23 april 1886. Vertrok in 1901 naar Kiel
  • Heinrich Konrad Stratmann, geb. 7 augustus1887, overl. 17 augustus 1887 te Bielefeld
  • Dorothee Stratmann, geb. 22 februari 1900. Vertrok in 1917 naar Godesberg (nu deel van Bonn)
Vermeldenswaard is de geschiedenis van de naamgeving van de straat in Bielefeld waarin de familie vanaf 1890 steeds in hetzelfde huis is blijven wonen. In het begin heette de straat Kaiserstrasse. De straat werd geheel volgens de tijdgeest in 1933 omgedoopt tot Horst Wessel Strasse, naar de nazi-martelaar Horst Wessel (1907-1930) die het gelijknamige lied schreef. Na de oorlog werd de straat weer even gewoon Kaiserstrasse genoemd. Vanaf 1947 heet de straat August Bebel Strasse. Die August Bebel (1840-1913) werd ook wel de Arbeiterkaiser genoemd en was een van de oprichters van de Sozialdemokratische Arbeiterpartei (SDAP), de voorloper van de SPD. De veranderende naam van één straat vertelt zo een hele geschiedenis.

Als er iemand is die me méér kan vertellen over mede-oprichter Meyer, dan hou ik me aanbevolen.

Bronnen:  
- Bielefeld Stadtarchiv, toegang 210,37, Stratmann & Meyer A.-G. 
- Historisches Museum Bielefeld, Objekt des Monats März 2013.