dinsdag 16 december 2014

Pasteltekening van Graf von Strattmann

Nijmegen, 1678-1679

Theodor Althet Heinrich von Strattmann (1637-1693) was in 1678 en 1679 als gevolmachtigd ambassadeur van de keizer in Wenen aanwezig bij de onderhandelingen voor de Vrede van Nijmegen (1678-1679). In het Rijksmuseum te Amsterdam hangt een portret van Von Strattmann. Toen ik het vandaag vond was ik er erg blij mee, want ik was al langer op zoek naar een portret-in-kleur van Von Strattmann. Een zwart-wit ets had ik al eerder gevonden.


Volgens het bijschrift van het Rijks was Von Strattmann gezant in Nijmegen. Als makers noemt de website van het Rijks de half-broers Bernard en Wallerant Vaillant. Zij waren belangrijk voor de ontwikkeling van het pastelportret. Ze hadden nog drie andere (half-)broers die ook allemaal succesvolle schilders waren: Jacques (1625-1691), Jan (1627-1668+) en Andreas (1655-1693).

Kennelijk is nog onduidelijk wie van de twee het portret in pastelkrijt op papier heeft gemaakt.
Indien het portret daadwerkelijk is gemaakt tijdens (of na) de onderhandelingen voor de Vrede van Nijmegen kunnen we ook bepalen wie van de twee de maker was. Wallerant Vaillant (1623-1677) was ten tijde van de vredesonderhandelingen namelijk al overleden, waardoor Bernard Vaillant (1632-1698) als maker overblijft. Er is eigenlijk ook geen enkele reden om aan te nemen dat een in de Nederlanden opererende schilder Von Strattmann al vóór de Vrede van Nijmegen zou willen portretteren, want zijn ster begon in deze contreien naar aanleiding van die onderhandelingen pas echt te rijzen. Overigens kreeg Von Strattmann de titel van Graaf pas in 1685.

(Zie ook de eerdere bijdrage over de Graaf)

Bronnen: 
- Website Rijksmuseum, Portret van Graaf Theodor Alethaeus Heinrich Strattmann, gezant te Nijmegen
- Wikipedia over Wallerant Vaillant, Bernard Vaillant en Vrede van Nijmegen
- Voor meer info over gebroeders Vaillant, zie RKD-Explore

woensdag 26 maart 2014

Zoete Moeder geneest Sinte-Cornelis-Ongemak

Den Bosch, 1384 april 14

Art, de zoon van Hendrik Straesman en van Hadewich, woonachtig te Culemborg, leed aan vallende ziekte (Sinte-Cornelis-Ongemak). Zijn ouders beloofden in de eerste week van de vasten een bedevaart naar Onze Lieve Vrouwe van ’s Hertogenbosch en als offerande het gewicht van hun zoon in wijn en tarwe (weyt). Toen genas Art en hij volbracht met zijn ouders de bedevaart. Ze waren er vroeg bij, want de 'Zoete Moeder' van 's Hertogenbosch in de Sint Jan wordt sinds 1380 vereerd.

Int jaer ons Heren dusent driehondert vier ende tachtentich 14 dage in april quamen van Culenborch Heynric Straesman ende Hadewych, sijn wijf, met Art, hoere beyder zoen, wolc Art ziec was van sunte-cornelijsongemac. Doe geloefde si indie irste weke vastens (noot: vastentijd, 23 feb – 9 apr.) hoer bedevaert t'Onser Zoeter Vrouwen Tsertogenbossche; si woudense versoecken met hoere offeranden ende Art, hoeren zoen, doe weghen met wijn ende met weyt, opdat si vertroest mochten worden met Art, hoeren zoen. Die si die bedevaert geloeft hadden, doe genas Art, hoer zoen, tericht van sunte-cornelijsongemac ende es wale genesen bleven. Ende si sijn comen opten voirgescreven dach Tsertogenbossche voir den beelde van Marien ende hebben hoer bedevaert ende offerande gedaen, gelijc als si geloeft hadden. Ende hebben Gode gedanct ende sijnre lieve Moeder van der gracien ende genaden, die hen gesciet es. Ende dit hebbensi wale bewaerheit; dairbi waren Rover van Lit, Gielijs van Antwerpen ande vele goider lude.
Bronnen: 
- Mirakelen van Onze Lieve Vrouw te 's-Hertogenbosch 1381-1603. Transcriptie, annotatie en inleiding van H. Hens†, H. van Bavel, G.C.M. van Dijck, J.H.M. Frantzen, Bijdragen tot de geschiedenis van het Zuiden van Nederland XLII; Tilburg: Stichting Zuidelijk Historisch Contact, 1978, pag. 560-561 
- Zie ook Zoete Moeder op Wikipedia en Zoete Lieve Vrouw op Bossche Encyclopedie

Een mancke Dochter wordt recht gaende

Na enkele jaren eindelijk weer een nieuwe bijdrage aan Straatmannen Blog.

Brussel / Leuven, 1531 juli 8
In een 17e eeuws boekwerk kwam ik een moeder genaamd Catharina Oliviers uit Leuven tegen, echtgenote van Theodorus Straetmans, die met haar kreupele dochter Marguerite Straetmans op bedevaart ging naar het Heilige Sacrament in de Sinte Goedele Kerk in Brussel. En het wonder geschiedde...
Een mancke Dochter wordt recht gaende.
In 't jaer 1531 den 8. Julio compareerde in de Stadt van Brussel in den Choor van de Kercke van . S. Goedele voor 't H. Sacrament Catharina Oliviers / vrouwe van Theodorus Straetmans / woonende tot Loven / ende hadde met haer sekere dochter genaemt Marguerite / oudt elf ofte twelf jaren / die verklaerde voor M. Hendrick van Zeune / ende andere persoonen / doe dat hare dochter Marguerite kreupel geweest is met den rechten voet / soo datse niet en konde gaen / noch den voet uytsteken / ende met groote moeyte was rustende op twee krucken: om welcke redene hare moeder beloofde te besoecken 't H. Sacrament, soo gheringe sy haer soude konnen leyden / ende naer Brussel gevoert zynde / is de dochter met groote pyne gegaen op de krucken in de Kercke van S. Goedele voor 't H. Sacrament, alwaer de moeder met groote devotie haer gebedt sprack / dat Godt soude gelieven hare dochter te genesen: hebbende nu eenigen tydt geweest in haer gebedt / de voorsz. dochter is recht op-gestaen sonder hulpe / ende latende haer krucken liggen is gegaen by den armaris daer 't H. Sacrament rust / om Godt te dencken / ende wordt volkomentlyck gesondt.
Bronnen: 
- Historie van het H. Sacrament van Mirakelen, door Steven Ydens, uitg. Peeter de Dobbeleer 1603 (waarschijnlijk enkele decennia later), pag. 210-211.  Zie Google Books. Met gravures van Adriaen Collaert (zie afb. van processie van H. Sacrament).
- Het genoemde Heilige Sacrament van Mirakelen berustte te Brussel in de collegiale kerk van Sinte Goedele. De auteur was priester, 'licent. inde H. Godtheyt', en kanunnik van de Sinte Goedele Kerk.